Χοληστερόλη
Η χοληστερόλη είναι μια λιπαρή ουσία, απολύτως απαραίτητη για τη φυσιολογική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Βρίσκεται ενσωματωμένη ανάμεσα στα φωσφολιπίδια, τα βασικά δομικά στοιχεία της κυτταρικής μεμβράνης και συμβάλει καθοριστικά στη διατήρηση της δομής και της λειτουργικότητάς της.
Η ρυθμιστική της δράση, διευκολύνει την λειτουργία των πρωτεϊνών που βρίσκονται στη μεμβράνη, οι οποίες είναι υπεύθυνες για την επικοινωνία του κυττάρου με το περιβάλλον του. Ως θεμελιώδες δομικό στοιχείο, διασφαλίζει την ακεραιότητα και τη σωστή λειτουργία κάθε κυττάρου του σώματός μας, διατηρώντας τη μεμβράνη σταθερή και λειτουργική, σε διάφορες συνθήκες θερμοκρασίας, ενώ ταυτόχρονα συμβάλει στην παραγωγή ορμονών, βιταμίνης D και χολικών οξέων.
Ωστόσο, υπάρχει η καλή (HDL) και η κακή (LDL) χοληστερόλη, και η ισορροπία μεταξύ τους είναι πολύ σημαντική για την υγεία της καρδιάς μας.
Για να καταννοήσει κανείς τη δράση της χοληστερόλης, πρέπει να λάβει υπόψη του ότι η χοληστερόλη δεν είναι όλη η ίδια. Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες:
α) η διατροφική χοληστερόλη και β) η χοληστερόλη του αίματος.
Η διατροφική χοληστερόλη είναι αυτή που προσλαμβάνουμε μέσω της τροφής μας. Βρίσκεται αποκλειστικά σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως το κρέας, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα θαλασσινά. Η ποσότητα της διατροφικής χοληστερόλης που καταναλώνουμε, μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης στο αίμα, αλλά η επίδραση αυτή, δεν είναι τόσο σημαντική όσο πολλοί θέλουν να πιστεύουν.
Η χοληστερόλη του αίματος, είναι η χοληστερόλη που παράγει ο ίδιος ο οργανισμός μας, κυρίως στο ήπαρ (συκώτι). Αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της ολικής χοληστερόλης που κυκλοφορεί στο αίμα. Η χοληστερόλη του αίματος μεταφέρεται από ειδικές πρωτεΐνες, τις λιποπρωτεΐνες, και χωρίζεται σε:
LDL (Low-Density Lipoprotein) ή "κακή" χοληστερόλη: Μεταφέρει τη χοληστερόλη από το ήπαρ στους ιστούς. Όταν τα επίπεδά της είναι υψηλά, μπορεί να συσσωρευτεί στα τοιχώματα των αρτηριών, δημιουργώντας αθηρωματική πλάκα και αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.
HDL (High-Density Lipoprotein) ή "καλή" χοληστερόλη: Απομακρύνει την περίσσεια χοληστερόλης από τους ιστούς και τις αρτηρίες και την επιστρέφει στο ήπαρ για αποβολή. Υψηλά επίπεδα HDL θεωρούνται προστατευτικά για την καρδιαγγειακή υγεία.
Το μεγαλύτερο μέρος της χοληστερόλης που βρίσκεται στο σώμα μας (περίπου τα 2/3) παράγεται από το ίδιο το ήπαρ. Μόνο το 1/3 της χοληστερόλης προέρχεται από τη διατροφή μας.
Επομένως, η κύρια αιτία για υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα, δεν είναι τόσο η διατροφή, όσο η ενδογενής παραγωγή του οργανισμού, η οποία επηρεάζεται κυρίως από γενετικούς παράγοντες, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι δεν συμβάλει και ο τρόπος ζωής, η άσκηση ή/και το σωματικό μας βάρος.
Η κακή διατροφή, η πλούσια δηλαδή σε κορεσμένα και τρανς λιπαρά, μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της παραγωγής χοληστερόλης από το ήπαρ και άρα να επηρεάσει τα συνολικά επίπεδα της LDL, αλλά δεν φαίνεται να είναι η βασική αιτία των υψηλών επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα.
Το επισημαίνουμε αυτό, γιατί η συγκέντρωση υπερβολικής χοληστερόλης, ειδικά LDL, στο αίμα, μπορεί να οδηγήσει σε συσσώρευση λιπαρών πλακών στις αρτηρίες, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων.
Κάτι αντίστοιχο συμμβαίνει και με το λίπος. Υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα στο διατροφικό λίπος και το σωματικό λίπος
Το πρώτο είναι η πηγή (το λίπος που τρώμε), ενώ το δεύτερο είναι το αποτέλεσμα (το λίπος που αποθηκεύεται στο σώμα μας).
Το διατροφικό λίπος είναι μια από τις τρεις κύριες μακροθρεπτικές ουσίες (μαζί με τους υδατάνθρακες και τις πρωτεΐνες). Είναι απαραίτητο για πολλές λειτουργίες του οργανισμού, όπως:
Η παραγωγή ενέργειας.
Η απορρόφηση λιποδιαλυτών βιταμινών (A, D, E, K).
Η προστασία των οργάνων.
Η διατήρηση της δομής των κυτταρικών μεμβρανών.
Το διατροφικό λίπος περιλαμβάνει διάφορους τύπους, όπως κορεσμένα, μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά.
Το σωματικό λίπος είναι το λίπος που αποθηκεύεται στον οργανισμό και έχει κυρίως δύο βασικούς ρόλους:
Δομικό (Απαραίτητο) Λίπος: Είναι το λίπος που βρίσκεται στον εγκέφαλο, τα νεύρα, τους ιστούς και τα όργανα, και είναι απολύτως απαραίτητο για τη σωστή λειτουργία του σώματος. Δεν μπορεί να χαθεί χωρίς σοβαρό κίνδυνο για την υγεία.
Αποθηκευτικό Λίπος: Είναι το περίσσιο λίπος που συσσωρεύεται κάτω από το δέρμα (υποδόριο λίπος) και γύρω από τα εσωτερικά όργανα (σπλαχνικό λίπος). Λειτουργεί ως ενεργειακή αποθήκη για περιόδους έλλειψης τροφής. Η υπερβολική όμως συσσώρευση αυτού του λίπους, συνδέεται με σοβαρά προβλήματα υγείας.
Η συμβολή του διατροφικού λίπους στο ολικό λίπος του σώματος, δεν μπορεί να εκφραστεί με ένα σταθερό ποσοστό, καθώς εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως:
Η ποσότητα του λίπους που καταναλώνουμε: Μια δίαιτα πλούσια σε λίπος θα οδηγήσει σε αυξημένη αποθήκευση.
Η συνολική ημερήσια πρόσληψη θερμίδων: Όταν καταναλώνουμε περισσότερες θερμίδες από όσες καίμε, οι επιπλέον αποθηκεύονται ως σωματικό λίπος, ανεξάρτητα από την πηγή (λίπη, υδατάνθρακες, πρωτεΐνες).
Ο μεταβολισμός και τα γονίδια: Κάθε οργανισμός έχει διαφορετικό ρυθμό μεταβολισμού και γενετική προδιάθεση για την αποθήκευση λίπους.
Η σωματική δραστηριότητα: Η άσκηση συμβάλλει στην καύση λίπους, μειώνοντας την ποσότητα του αποθηκευτικού λίπους.
Άρα, το σωματικό λίπος δεν είναι απλά το διατροφικό λίπος που έχουμε φάει. Είναι το αποτέλεσμα μιας σύνθετης μεταβολικής διαδικασίας κατά την οποία το σώμα είτε καίει λίπος για ενέργεια είτε το αποθηκεύει.
Ενώ η διατροφή επηρεάζει άμεσα την ποσότητα του σωματικού λίπους, το σωματικό λίπος είναι μια αυτόνομη κατηγορία, που περιλαμβάνει εκτός από το απαραίτητο, δομικό λίπος του οργανισμού και τη μεταβολική ικανότητα/δραστηριότητα ενός ανθρώπου.
Τα διατροφικά λίπη δηλαδή και η χοληστερόλη, δεν είναι απαραίτητο να μετατραπούν σε όλους τους οργανισμούς σε σωματικό λίπος και χοληστερόλη του αίματος.
Ο τρόπος που ο οργανισμός δημιουργεί σωματικό λίπος και χοληστερόλη στο αίμα, είναι εξαιρετικά περίπλοκος και συνδέεται με τη συμμετοχή εκατοντάδων διαφορετικών χημικών αντιδράσεων και δεκάδων θρεπτικών συστατικών. Λόγω ακριβώς αυτή της πολυπλοκότητας, οι επιπτώσεις στην υγεία από την κατανάλωση διατροφικού λίπους και χοληστερόλης, μπορεί να είναι πολύ διαφορετικές από τις επιπτώσεις στην υγεία που έχουν τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα ή το υπερβολικό σωματικό λίπος.
Η σύγκριση πληθυσμών με διαφορετική διατροφική κουλτούρα, οδήγησε την επιστημονική κοινότητα στο συμπέρασμα, ότι όσο η λήψη ζωϊκής πρωτεϊνης αυξάνεται, τόσο αυξάνονται και τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα. Είναι επίσης γνωστό, πως τα χαμηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα, συνδέονται με χαμηλά ποσοστά καρδιακών παθήσεων και καρκίνου.
Η χοληστερόλη στο αίμα είναι σαφώς ένας σημαντικός δείκτης κινδύνου εκδήλωσης μιας ασθένειας. Το μεγάλο ερώτημα είναι: Πώς τα τρόφιμα επηρεάζουν τη χοληστερόλη στο αίμα;
Συνοπτικά, αυτό που μπορούμε να πούμε είναι, ότι οι ζωϊκές τροφές συσχετίζονται άμεσα με την αύξηση της χοληστερόλης στο αίμα, ενώ αντίθετα τα θρεπτικά συστατικά, με σχεδόν καμία εξαίρεση, από τις φυτικές τροφές, συσχετίζονται με μείωση των επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα.
Ασθενείς με χρόνια καρδιακά νοσήματα, που επιθυμούν να αποφύγουν θανατηφόρο επεισόδιο, χρήσιμο είναι να διατηρούν επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα, κάτω από 150mg/dL.
Ο στόχος αυτός βέβαια, στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί, χωρις την χρήση κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής.
Συνεπώς, όποιος επιθυμεί να διατηρεί υγιή επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα, εκτός από το να αξιολογήσει συνολικά τη μεταβολική ικανότητα του οργανισμού του, να ακολουθεί πρόγραμμα ήπιας σωματικής άσκησης, να περιορίσει τα κορεσμένα και trans λιπαρά, να εντάξει στη δίαιτά του τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες και ω-3 λιπαρά οξέα, να χάσει βάρος αν είναι υπέρβαρος, ή να διακόψει το κάπνισμα αν διατηρεί τέτοιες συνήθειες, κυρίως οφείλει να απευθυνθεί στο γιατρό του και να εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο λήψης κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής.
Σχόλια