Μια Εναλλακτική Πρόταση Ελευθερίας

του Daniel Innerarity(*), μετάφραση: Left Liberal Synthesis,

Ο Σοσιαλισμός σήμερα είναι ακόμα μακρυά από το να έχει αναπτυχθεί και έχει μετατρέψει σε κοινωνικές πρωτοβουλίες ένα σχεδιασμό, πιο σύμφωνο με το προταγμα της εποχής μας , την ισότητα των ευκαιριών. Αν ο σοσιαλισμός θέλει να αναγνωριστεί ως μια δύναμη για την κοινωνική αλλαγή, πρέπει να επανακαθορίσουμε τα προτάγματα του, και να βρούμε την ανατρεπτική και απελευθερωτική του δυναμική. Και είναι αυτό ακριβώς που δεν κάνει όταν αναλάμβάνει πεισματικά την υπεράσπιση της θέσης για τον έλεγχο του κράτους στην οικονομία και στην κοινωνία. Μπορούμε να φανταστούμε μια ατομικιστική αντικρατιστική αριστερά η οποία δεν αναζητά να επιτύχει τη δικαιοσύνη κυρίως μέσω της αναδιανομής από το κράτος, αλλά δημιουργεί προϋποθέσεις για μεγαλύτερη ισότητα των ευκαιριών στην αγορά, δίνοντας έτσι ώθηση στην πρωτοβουλία και ευθύνη; 

Κατά το δέκατο όγδοο αιώνα, η αριστερά δεν ήταν μόνο υπέρ της πολιτικής ελευθερίας, αλλά και υπερ της οικονομικής ελευθερίας. Εκείνοι που απαίτησαν ένα αυστηρό κρατικό έλεγχο επί της οικονομικής ζωής ήταν οι οπαδοί της παλινόρθωσης. Στο δέκατο ένατο αιώνα, αυτή η αντιστοιχία ανεστράφη. Η αριστερά έγινε κολλεκτιβιστική και ανέλαβε την υπεράσπιση του κρατικού σχεδιασμού. Αντίθετα, η δεξιά, κατ’αρχάς αντιφιλελεύθερη, μετατραπη σε ένα υποστηρικτή της ελεύθερης επιχείρησης. Η ιδέα του laissez-faire δεν ήταν ποτέ το μονοπώλιο του αστικού φιλελευθερισμού, αλλά υπήρξε ήδη στις φιλοδοξίες των εργατικών κινημάτων.Αυτή η ιδέα δεν είναι να καταργήσει το κράτος αλλά αντίθετα να το εδραιώσει, να το καταστήσει πιο αποτελεσματικό, λιγότερο γραφειοκρατικό και περισσότερο διαφανές. Αυτό δεν θα συμβεί χωρίς την απόσυρσή του από πολλές κοινωνικές σφαίρες στις οποίες είναι παρόν σήμερα. Ένας φιλελεύθερος σοσιαλισμός συνεπάγεται ενός τύπου απορρύθμιση η οποία δεν έχει τίποτα να κάνει με το νεοφιλελευθερισμό ο οποίος υποστηρίζεται από μεγάλες οικονομικές ομάδες, των οποίων η δύναμη ενισχύεται με τη συνενοχή του κράτους, το οποίο προωθεί τα συμφέροντά τους. 

Ο Νεοφιλελευθερισμός είναι τελικά μια ιδεολογία αντιφιλελεύθερη ένα όραμα του κόσμου, που συνάδει με την μοιρολατρία και την υπακοή.Η συνήθης κριτική του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος έχει ως στόχο την αγορά σαν να είναι μοναδική υπεύθυνη για τη δυστυχία του κόσμου. Όμως, το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει πραγματική οικονομία της αγοράς. Πολλές μεγάλες οικονομικές ομάδες δεν θα είχαν φθάσει στο επίπεδο που έχουν σήμερα, εάν δεν είχαν την προστασία του κράτους. Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να βοηθήσει να χάσουν τη δύναμή τους ισχυρές συγκεντρωτικές οικονομικές δυνάμεις μέσω των παγκόσμιων αγορών. Εάν αυτό δεν γίνεται, δεν οφείλεται στη σταθερή “λογική του κεφαλαίου», αλλά στον κρατικό παρεμβατισμό.Εκείνοι που σκοπεύουν να κάνουν μια ιστορική σύνθεση των κοινωνικών και φιλελεύθερων ιδεών θα μπορούσαν να θέσουν ως στόχο την αντικατάσταση της ανακατανομής με μεγαλύτερη ισότητα ευκαιριών στην ελεύθερη αγορά. Αυτό θα αποτελέσει τη ριζική ανακαίνιση ενός σοσιαλισμού που δεν παραιτείται από εκείνο το οποίο μονοπωλούν οι συντηρητικοί, δηλαδή μια διάσταση της ελευθερίας που λειτουργεί χωρίς μέριμνα για την ισότητα, με την υπεροχή που τους δίνει η αποτυχία των αναδιανεμητικών κρατικών στρατηγικών.

(*) Ο Daniel Innerarity είναι Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Σαραγόσα, και Επισκέπτης Καθηγητής στο πανεπιστήμιο Paris I. Είναιo συγγραφέας του βιβλίου «Η Δημοκρατία χωρίς το Κράτος. Δοκίμιο για την διακυβέρνηση στις πολύπλοκες κοινωνίες». Εκδόσεις Climat 2006. Τον Οκτώβριο του 2008 αναμένεται το νέο βιβλίου «Το μέλλον και οι εχθροί του» από τις εκδόσεις Climat.